६. दवांत आलिस भल्या पहाटीं

      ‘दवांत आलिस भल्या पहाटीं’ ही कवी बा. सी. मर्ढेकरांनी लिहिलेली प्रेमकविता आहे. प्रेमातील परस्परविरोधी भावना, प्रेमाचे अनाकलनीय भवितव्य, विरह, हळवी मन:स्थिती टिपत प्रेयसीच्या आगमनाच्या भावरम्य आठवणीचे वर्णन  करणे हा प्रस्तुत कवितेचा विषय आहे.
      पहाटेच्या संधिकाली कवीची प्रेयसीशी भेट झाली. तिच्या येण्याने कवीच्या मनाचे आकाश उजळून निघाले. तिच्या चालण्यातील शोभा, तिची चंचल नजर, तिचे हसणे यांमुळे कवीचे मन मोहरून गेले; परंतु ती ओळख असूनही अनोळख्यासारखी वागली तेव्हा कविमन व्याकुळ झाले, असा आशय कवितेतून व्यक्‍त होतो.
      ही फक्त प्रेमकविता नाही, तर भावकविता आहे. या कवितेची भाषा भावोत्कट, तरल असून सूक्ष्म भाव-भावनांची आंदोलने टिपणारी आहे. रसिकपणे प्रेयसीच्या रूपसौंदर्याचा, चालीतील मनमोहकपणाचा आस्वाद घेता घेता प्रेमाच्या अनाकलनीय भवितव्याचा वेध घेऊ पाहणारी आहे. आपल्या अनुभवाची कलात्मक व सौंदर्यपूर्ण अभिव्यक्ती करणारी भाषाशैली या कवितेत आढळते.
      या कवितेत कवीने नव्या आशयाच्या प्रतीक-प्रतिमांचा चपखलपणे वापर केलेला आढळतो. ‘हिरवे धागे’, ‘तळहाताच्या नाजुक रेषा’, ‘डोळ्यांमधल्या डाळिंबाचा पारा’ या प्रतीक-प्रतिमा खूप बोलक्या आहेत. त्या सूचकपणे कवितेत पेरल्या आहेत. येथे भाषेसह, विरामचिन्हांचाही नावीन्यपूर्ण पद्धतीने वापर केलेला दिसून येतो. उदाहरणार्थ, ‘पुढे जराशी हसलिस’ नंतर कवीने अर्धविरामाचा वापर करत ‘मागे’ या शब्दाची विशिष्ट मांडणी केली आहे. जेणेकरून वाचकमनात ‘मागे’या शब्दाविषयी कुतूहल जागे होते.
      या कवितेत काव्यसौंदर्य, भावसौंदर्य व आशयसौंदर्य पुरेपर आढळते. एका शब्दाच्या विविध अर्थच्छटा येथे पाहायला मिळतात. उदाहरणार्थ ‘लक्ष्य’ या शब्दाचे दोन अर्थ ध्वनित होतात. लक्ष्य म्हणजे तिचे लक्ष आणि लक्ष्य म्हणजे ‘नेम’. त्यातूनही कवितेच्या आशयसौंदर्यात भर पडली आहे.
      ही प्रेमकविता मुक्‍तछंदात रचलेली असून समर्पक शब्दांत कवीच्या भावना व्यक्‍त करते. स्त्री-पुरुषांना एकमेकांविषयी वाटणाऱ्या आकर्षणाचे, प्रेमाचे, भेटीच्या तळमळीचे, विरहाचे, मनाच्या व्याकुळतेचे येथे दर्शन घडते. त्यामुळे, कविता वाचल्यानंतर शृंगाररसाचा प्रत्यय येतो.
      अडलिस, आलिस अशा र्‍हस्व शब्दांमुळे व काही कडव्यांत यमक योजल्यामुळे कवितेत आंतरिक लय साधली गेली आहे. प्रस्तुत कवितेचे रचनासोंदर्य, तिच्यातील कल्पनासौंदर्य अप्रतिम आहे, त्यामुळे ही कविता मला खूप आवडते.